Zasady pasowania wymiarów

Stosowane są dwa sposoby pasowania elementów:

Pasowanie na zasadzie stałego otworu – gdzie wymiar wału (zewnętrzny) jest dopasowywany do wymiaru otworu (wewnętrznego). W tym wypadku średnicę otworu toleruje się zawsze w głąb materiału, a więc EI=0 (położenie pola tolerancji H), a żądane pasowanie uzyskuje się poprzez dobranie odchyłek dla wału.

np.: 20H7/f6 – pasowanie luźne, 20H7/p6 – pasowanie ciasne.

Zasada ta jest najczęściej stosowana ze względu na łatwiejszą obróbkę powierzchni zewnętrznych (wałów) niż otworów, co umożliwia zmniejszenie ilości użytych narzędzi i sprawdzianów do pomiaru otworów.

Pasowanie na zasadzie stałego wałka – gdzie wymiar otworu (wewnętrzny) jest dopasowywany do wymiaru wału (zewnętrznego). W tym wypadku średnicę wału toleruje się zawsze w głąb materiału, es=0 (położenie pola tolerancji h), a żądane pasowanie uzyskuje się poprzez dobranie odchyłek dla otworu.

np.: 20F7/h6 – pasowanie luźne, 20S7/h6 – pasowanie ciasne.

Zasadę tą stosuje się np. w przypadku potrzeby osadzenia wielu elementów na jednej średnicy wału.

Źródło: https://uk.misumi-ec.com/

Dobór pasowań wymiarów

U8/h7; H8/s7; S7/h6; H7/r6; R7/h6 – Połączenia wtłaczane kół zębatych z wałami, tarcz sprzęgłowych oraz wieńców kół zębatych z piastami,

H7/p6; P7/h6 – Połączenia kół zębatych z wałami maszyn obciążonych zmiennie i udarowo, łączenie tulei łożyskowych, kołków, pierścieni osadczych oraz wpustów,

H7/n6; N7/h6 – Połączenia wieńców kół zębatych z piastami, dźwigni i korb na wałach, tulei w korpusach, kół i sprzęgieł na wałach, łożysk na wałach,

H7/m6; M7/h6 – Połączenia kół pasowych i zębatych na wałach, zabezpieczone przed przemieszczaniem wzdłużnym, sworzni oraz kołków ustalających,

H7/k6 – Połączenia kół pasowych i zamachowych z wałami, ręcznych dźwigni na wałach, kołków, śrub oraz sworzni ustalających,

H7/j6; J7/h6 – Połączenia części często demontowanych ręcznie: zewnętrzne pierścienie łożysk tocznych w osłonach, wymienne koła zębate i koła pasowe na wałach, często wymieniane tuleje łożyskowe oraz panewki łożysk ślizgowych,

H7/h6 – Połączenia umożliwiające ręczne przesuwanie po nasmarowaniu: zewnętrzne pierścienie łożysk tocznych, pierścienie uszczelniające, prowadnice, łożyska ślizgowe oraz narzędzia na trzpieniach,

H8/h9; H9/h8 – Połączenia pierścieni osadczych i łożyska ślizgowe,

H11/h11 – Połączenia części lutowanych lub spawane, zaciskane na wałach, tuleje dystansowe,

H7/g6; G7/h6 – Łożyska ślizgowe korbowodów,

H7/f7 – Łożyska i prowadnice ślizgowe,

H8/e8; E8/h9 – Połączenia ze znacznym luzem; wały w długich łożyskach,

H11/d9; H11/d11; D11/h11 – Połączenia nitów z otworami,

H11/c11 – Połączenia z dużym luzem; łożyska maszyn rolniczych.
Źródło: https://pkm.edu.pl/

Ruchomy wał i nieruchoma oprawa

Jest to najczęstszy przypadek stosowany w technice. W tym przypadku pierścień wewnętrzny jest obciążony zgodnie z obrotowym ruchem wału a pierścień zewnętrzny jest obciążony tylko miejscowo.

Przypadek ten wymaga ciasnego pasowania wałka, pierścień zewnętrzny łożyska tocznego nie ma tendencji do przesuwania się w oprawie i może być pasowany luźniej.

Takie rozwiązanie pozwala na:

– ułatwienie montażu,

– uniknięcie nadmiernego obciążenia elementów tocznych wskutek nagrzania się łożyska i całkowitej kasacji luzu promieniowego,

– możliwość równomiernego zużycia się bieżni powodowanej okresowym obrotem pierścienia zewnętrznego w oprawie podczas rozruchu łożyska.

Najczęściej stosowane tolerancje wymiarów wału i oprawy dla przypadku ruchomego wałka i nieruchomej oprawy zaprezentowano w poniższych tabelach.

[table “” not found /]

Dla łożysk wzdłużnych stosuje się odpowiednio:

  • tolerancję k6 lub js6 dla średnic do 200mm,
  • tolerancję m6 lub k6 dla średnic od 200 do 400mm,
  • tolerancję n6 lub m6 dla średnic powyżej 400mm.

Tolerancje opraw

[table “” not found /]
Źródło: https://pkm.edu.pl/

Ruchoma oprawa i nieruchomy wał

W tym przypadku pierścień wewnętrzny jest obciążony tylko miejscowo w jednym miejscu przyłożenia sił na wale a pierścień zewnętrzny jest obciążony zgodnie z obrotowym ruchem oprawy.

Przypadek ten wymaga ciasnego pasowania oprawy, pierścień wewnętrzny łożyska tocznego nie ma tendencji do przesuwania się na wale i może być pasowany luźniej.

Najczęściej stosowane tolerancje wymiarów wału i oprawy dla przypadku ruchomej oprawy i nieruchomego wałka:

W przypadku gdy możliwe jest przemieszczanie osiowe pierścienia wewnętrznego na wale stosuje się tolerancję g6 a w przypadku wymaganej większej dokładności g5.

W przypadku gdy przemieszczenie osiowe pierścienia wewnętrznego na wale nie jest wymagane stosuje się tolerancję wymiaru h6 a w przypadku wymaganej większej dokładności h5.

Dla łożysk wzdłużnych stosuje się najczęściej tolerancję js6 dla wału i H8 dla opraw.

Tolerancje opraw

[table “” not found /]
Źródło: https://pkm.edu.pl/

Ruchoma oprawa i ruchomy wał

W tym przypadku zarówno pierścień zewnętrzny jak i pierścień wewnętrzny łożyska tocznego są obciążane zgodnie z obrotowym ruchem oprawy i wału.

Przypadek ten wymaga ciasnego pasowania zarówno oprawy jak i wału co stwarza problemy podczas montażu łożyska i skraca jego trwałość.

Najczęściej stosowana jest tolerancja wymiaru wału js6 dla wszystkich rodzajów łożysk. W przypadku łożysk wzdłużnych stosowane są tolerancje js6 lub h6.

Tolerancja wymiaru oprawy musi być dobierana indywidualnie dla każdego przypadku w ten sposób, aby zminimalizować luz między elementami tocznymi a bieżniami łożyska bez wywoływania odkształceń.

Źródło: https://pkm.edu.pl/